muzeum śląskie

konkurs na Nowe Muzeum Śląskie w Katowicach
III nagroda
Marcin Jojko, Bartek Nawrocki, Dick van Gameren

Teren Nowego Muzeum Śląskiego w Katowicach to przemysłowe Akropolis wybudowane na obrzeżu centrum miasta. Muzeum składające się z trzech wolnostojących brył osadzonych na wspólnej bazie jest integralną częścią istniejącego krajobrazu. Swoją abstrakcyjną i purystyczną formą podkreśla szczególny charakter miejsca, jednocześnie wzbogacając jego wizualne i funkcjonalne relacje z otaczającym miastem. Nowy Gmach Muzeum Śląskiego nie przesłania swoją kubaturą zabytkowej części kwartału, ale wyraźnie artykułuje jego charakterystyczną lokalizacje, zachowując układ istniejących osi widokowo-kompozycyjnych. Całość założenia dzięki prostemu układowi kompozycyjnemu tworzy silne powiązanie z istniejąca tkanką miejską.

Nowe budynki wspólnie z pozostałymi budowlami kwartału tworzą specyficzną, otwartą przestrzeń o charakterze parkowym. Stare i nowe budynki to wolnostojące w zieleni pawilony połączone systemem ścieżek i chodników. Utkane przejścia w budynkach i pomiędzy nimi, wijące się pośród starych murów oporowych, przypominają o pierwotnym przeznaczeniu tego miejsca. Przemysłowy park i jego obiekty (muzea, kina, teatry, kluby itp.) to nowe, zielone i kulturalne centrum Katowic.

Układ kompozycyjny trzech pawilonów nowego muzeum ściśle wynika z relacji przestrzennych pomiędzy muzeum a zabytkowymi budynkami kwartału. Rozmieszczenie kubatur podkreśla centralne usytuowanie wieży wyciągowej szybu „Warszawa”, tworząc jednocześnie serie osi widokowych pomiędzy starymi zabudowaniami kopalni a otaczającym miastem. Zarówno wejście do nowego gmachu muzeum jak i do centralnego holu kwartału muzeów zostały zaprojektowane jako „wcięcia” w naturalna topografię terenu, kontynuując krajobraz i łącząc przestrzeń zewnętrzną i wewnętrzną w nierozerwalną całość.

Główny hol nowego muzeum stanowi wewnętrzną kontynuację otaczającej przestrzeni publicznej. Wejście prowadzi do kolejnych przestrzeni o silnym charakterze wertykalnym bądź horyzontalnym. Wspólnie połączone w jedna strefę publiczną umożliwiają dostęp do wszystkich części budynku. Szerokie schody i wysokie wnętrza kierują odpowiednio do trzech pawilonów umieszczonych na dachu bazy. System przejść, pomieszczeń, holi i korytarzy przypomina pierwotne kopalniane chodniki oraz szyby wyciągowe. Jednakże w odróżnieniu do kopalni, strefa publiczna oświetlona jest tu światłem słonecznym docierającym przez perforowaną ceglaną elewację oraz świetliki dachowe.

Budynek centralny tworzący naturalne zadaszenie strefy wejściowej muzeum stanowi przestrzeń wystawową dla ekspozycji czasowych, wszelkiego rodzaju performance, spektakli itp. Na antresoli, pomiędzy holem a salą ekspozycyjną, zlokalizowano kawiarnię muzealną, dostępną również z poziomu dachu bazy (poziom +1). Zielony dach muzeum, będący kontynuacją parkowego krajobrazu, służy także jako platforma widokowa z panoramą południowych dzielnic Katowice, jak również w kierunku zachowanych zabytkowych zabudowań kopalni.
Pawilon zachodni zawiera główną przestrzeń ekspozycyjną dla Skarbów Muzeum Śląskiego, dostępną dla zwiedzających na trzech poziomach wystawowych. Budynek zwieńczony jest Galerią Malarstwa Polskiego z okresu XIX-XX w. W budynku ekspozycji zaprojektowano ciągłą trasę dla zwiedzania eksponatów muzealnych, bez ślepych przejść i wymuszania na zwiedzających ponownego przechodzenia przez uprzednio obejrzaną wystawę. Trasę zaprojektowano jako sekwencję przestrzeni różnorodnych pod względem formy, koloru i oświetlenia.
W trzecim z budynków muzeum znajdują się wszystkie funkcje administracyjne i biurowe. Duże atrium pozwala na doświetlenie światłem naturalnym zarówno budynku jak i fragmentu strefy publicznej znajdującej się na poziomie 0. Wszystkie funkcje o charakterze publicznym, takie jak biblioteka z czytelnią, sale konferencyjne oraz wykładowe, audytorium itp. zlokalizowano bezpośrednio wzdłuż głównego lobby na poziomie 0. Równolegle do strefy publicznej, na poziomie niższym, zaprojektowano sekwencję pomieszczeń technicznych i magazynowych, połączonych trzonami komunikacyjnymi bezpośrednio z każdym z trzech pawilonów. W podobnym, podłużnym układzie, przewidziano dwa poziomy parkingu.

 

Nowe pawilony Muzeum Śląskiego wpisują się w skalę istniejącego założenia budynków kopalnianych. Czerwono-szary odcień szorstkiej cegły klinkierowej stapia się z otaczającymi starymi fasadami o bogatej XIX-wiecznej ornamentyce. Filigranowe perforacje ceglanego muru pozwalają na stworzenie intrygującej tekstury, która ulega ciągłym przeobrażeniom w zależności od pozycji słońca oraz natężenia sztucznego oświetlenia wewnątrz muzeum po zmroku.