planetarium śląskie

konkurs na opracowanie koncepcji architektonicznej Planetarium – Śląski Park Nauki w Chorzowie
Tomasz Berezowski, Sebastian Dziedzic, Beata Gołas, Marcin Jojko, Bartłomiej Nawrocki, Jakub Sahatqija, Agnieszka Weber

Pomysł stworzenia Śląskiego Centrum Nauki w obiekcie istniejącego Planetarium i Obserwatorium Astronomicznego im. Mikołaja Kopernika w Chorzowie jest realną szansą na przywrócenie świetności i znaczenia temu wybitnemu obiektowi. Założenia programowe dla nowej inwestycji w powiązaniu z głęboką analizą stanu istniejącego, uwarunkowań formalno-prawnych, planistycznych, konserwatorskich oraz przestrzennych wymagają jednak szeregu istotnych ingerencji przestrzennych mających korzystny wpływ na przyszłe funkcjonowanie obiektu. Realizacja zakresu programowego inwestycji wyłącznie w ramach istniejącej struktury nie jest możliwa ze względu na wymaganą powierzchnię całkowitą i uwarunkowania przestrzenne dla nowych funkcji, w związku z czym niezbędna jest rozbudowa kompleksu o nowe kubatury. Dlatego też podstawowym założeniem projektowym jest umiejętne rozmieszczenie nowych funkcji z poszanowaniem istniejącego obiektu i w taki sposób, aby całe założenie przestrzenne planowanego Parku Nauki stało się żywą strefą publiczną i aktywnym miejscem spotkań z nauką i rozrywką.

istniejąca kompozycja układu

kontynuacja kompozycji układu

Zaproponowany nowy układ funkcjonalny oparty jest ściśle na istniejącej organizacji przestrzennej oraz charakterystycznym zapisie budynku w formie swoistego układu planetarnego z centralnie ulokowanym dziedzińcem zewnętrznym oraz orbitalnym rozmieszczeniem kolejnych pierścieni i obiektów funkcjonalnych, takich jak obserwatorium czy sala główna planetarium. Dlatego też nowoprojektowane elementy dodane do istniejącego kompleksu to z jednej strony niezależne strefy funkcjonalne, takie jak sala ekspozycyjna z zapleczem technicznym, audytorium oraz administracja, z drugiej zaś nierozerwalne już elementy „układu planetarnego” nowego Śląskiego Parku Nauki.

istniejące strefy publiczne

projektowane strefy publiczne

Centralnym elementem i niejako zwornikiem całego układu pozostaje główny pierścień zabudowy zlokalizowany wokół istniejącego atrium z zegarem słonecznym. Dlatego też dotychczasowe pomieszczenia wokół dziedzińca poddaje się niezbędnej przebudowie w celu lokalizacji na tym głównym poziomie ważnych funkcji dla całego kompleksu, takich biblioteka, pracownie tematyczne i edukacyjne, sala wykładowa i nowa gastronomia. W okresie letnim zakłada się odpowiednią aktywację istniejącego atrium dzięki powiązaniu z rozmieszczonymi wokoło funkcjami, tworząc dodatkową, wielofunkcyjną strefę Parku Nauki na wolnym powietrzu. Zaprojektowane schody zewnętrzne w osi holu głównego umożliwiają wykorzystanie tarasu na poziomie wyższym (aktualnie powiązanego jedynie schodami w obrębie obserwatorium) i realne włączenie go do wspólnej strefy publicznej nowego założenia.

Wejście główne do założenia pozostawia się bez zmian, na przedłużeniu parkowej Alei Gwiazd. Plac wejściowy z pomnikiem Mikołaja Kopernika przewiduje się do renowacji, z przeznaczeniem na zatokę samochodową , bez możliwości stałego postoju pojazdów.  Dodatkowymi obiektami zewnętrznymi w formie niezależnych satelitów pozostają małe obserwatorium po stronie wschodniej (przewidziane do wykończenia) oraz plac zabaw „eppur si muove”. Oba oparte na planie okręgu, analogicznie do pozostałych elementów układu. Istniejącą strefę holu wejściowego do kompleksu, poza zachowanymi kasami, zaopatrzono w dodatkowe przestrzenie obsługujące, takie jak szatnie i toalety oraz windę umożliwiającą dojazd zarówno na poziom główny i ekspozycji (0.00) jak i poziom głównej sali planetarium. Salę główną planetarium wraz z obejściem przewidzianym jako uzupełniająca przestrzeń ekspozycyjna pozostawia się bez znaczących ingerencji przestrzennych, a jedynie do odnowienia i doposażenia instalacyjnego w ramach obowiązujących przepisów i przeznaczenia.

Ze strefą centralną kompleksu bezpośrednio powiązano nowe elementy założenia, w miejscach istniejących przerw w sekwencji pomieszczeń, dodatkowo pozostawiając pierwotne przeszklenia na otaczającą zieleń parkową. Na osiach obserwatorium oraz  planetarium, po przeciwległych stronach, zaprojektowano schody na poziom -1 odpowiednio do nowej strefy administracyjnej oraz audytorium, natomiast pomiędzy nimi bezpośrednie przejście do głównej sali ekspozycyjnej, zlokalizowanej na poziomie głównym. Dodatkowym elementem dopełniającym układ całego założenia będzie wieża z kolumną pogodową umieszczona  po przeciwnej stronie atrium, przewidziana jako niezależny etap inwestycji.

Salę ekspozycyjną podzielono na trzy poziomy użytkowe, przyporządkowując każdej kondygnacji odpowiednią strefę ekspozycji – sejsmologię, meteorologię oraz astronomię. Rzut oparto na planie okręgów, wydzielających obwodowo dodatkowe przestrzenie dla komunikacji i ekspozycji oraz sekwencję pionów instalacyjnych. Na poziomie +1 umożliwiono bezpośrednie powiązanie sali z tarasem, który może stanowić dodatkową przestrzeń ekspozycji zewnętrznej, dostępną w okresie letnim. Pod salą ekspozycyjną, na poziomie -1, zaprojektowano główną przestrzeń techniczną  wraz z zewnętrzną strefą dostaw oraz funkcje uzupełniające. Na tym poziomie znajduje się też niezależna strefa administracji oraz przeciwlegle zlokalizowane główne węzły sanitarne, również w bezpośrednim sąsiedztwie sali audytoryjnej. Audytorium na ponad 100 osób będące niezależnym elementem układu całego założenia zaprojektowano w całości pod powierzchnią terenu i połączono schodami z centralną strefą kompleksu.

Nowoprojektowane kubatury Parku Nauki, takie jak główna sala ekspozycyjna, strefy administracji i techniczna oraz audytorium, przewidziano w konstrukcji żelbetowej, w miarę możliwości z użyciem elementów prefabrykowanych. Widoczne elewacje części dobudowywanej przewiduje się wykonać przy użyciu elementów kamiennych lub betonowych, zbliżonych w odcieniu i kolorze do wykończeń części istniejącej.